Xülasə

Məqalə mental hackerlik anlayışını araşdıraraq insan beyninə süni yolla müdaxilənin hüquqi və etik nəticələrini dəyərləndirir. Əgər düşüncələr manipulyasiya edilə bilsə, bu, insan iradəsinin ələ keçirilməsi və hətta şəxsiyyətin dəyişdirilməsi kimi qorxulu nəticələr doğura bilər. Belə bir müdaxilə iradənin oğurlanması, şəxsiyyətin yenidən yazılması kimi dəyərləndirilə bilər və hüquqi sistemlər bunu cinayət, hətta yeni növ “zəka cinayəti” kimi qəbul edə bilərmi? Məqalə bu suallara cavab axtarır və gələcəyin hüquq dünyasını silkələyə biləcək ehtimalları müzakirə edir.

Giriş

Zehni İşğal: İnsan beyni yeni nəsil hücumların hədəfinə çevrilir?

Beyin implantları və neyromodulyasiya texnologiyalarının inkişafı, insan beynini hədəf alan yeni nəsil hücumların artmasına səbəb olmuşdur, bu da "zehni işğal" anlayışını ortaya çıxarır. Bu texnologiyaların potensial təhlükələri, kiberhücumçuların insanların düşüncə proseslərini və yaddaşlarını manipulyasiya etməsi ilə bağlı qorxuları artırır. "Brainjacking" kimi tanınan bu növ hücumlar, beynə birbaşa müdaxilə edərək şəxsi məlumatları oğurlamaq və ya insanın davranışlarını dəyişdirmək məqsədi güdür, bu da hüquqi və etik məsələləri gündəmə gətirir.

Dərin beyin stimulyasiyası (DBS) cihazları, beyin funksiyalarını dəyişdirmək üçün istifadə edilsə də, bu texnologiyalar kibertəhlükəsizlik riskləri ilə üzləşir, çünki kiberhücumçular cihazları manipulyasiya edərək insan beynini hədəf alır. “Brainjacking” anlayışı, DBS cihazlarının zəifliklərindən istifadə edərək beynə təsir edən, düşüncə və davranışları dəyişdirən və şəxsi məlumatları oğurlayan hücumları təsvir edir. İnsan beyni üzərindəki bu yeni nəsil hücumlar, yalnız texnoloji təhlükəsizlik deyil, həm də etik və hüquqi məsələləri gündəmə gətirərək geniş müzakirələrə səbəb olur.

Mental Hackerlik və Hüquq: Düşüncələrə müdaxilə cinayət sayılacaqmı?

Beyin hakerliyi, şəxsin düşüncə və qərarlarını manipulyasiya edərək onun mental bütövlüyünü pozur, bu da hüquqi müstəvidə yeni cinayət növlərinin yaranmasına səbəb ola bilər. Hüquqi sistemlər, beyində baş verən müdaxilələri tənzimləməkdə çətinlik çəkir, çünki mövcud qanunlar beynin müdafiəsi və şəxsi məxfiliyi ilə əlaqəli məsələlərə hələ tam uyğun gəlmir. Düşüncələrə müdaxilə, yeni növ cinayətlərə yol aça bilər və beynin özəl sahəsi sayılaraq hüquqi müstəvidə qorunması zərurətini ortaya qoyur.

Koqnitiv azadlıq, fərdlərin düşüncə və qərarlarını sərbəst şəkildə formalaşdırma hüququnu qoruyur, amma zehni nəzarət və müdaxilə, bu azadlığı ciddi şəkildə təhdid edir. Hüquqi baxımdan, beyin üzərindəki müdaxilələr, həm fərdi azadlıqları pozan, həm də şəxsi məxfiliyi ciddi şəkildə təsir edən yeni cinayət növlərini ortaya çıxarır. Düşüncələrə müdaxilə edən texnologiyalar və zehni nəzarət sistemləri, hüquq sisteminin qarşısında, şəxsi sahə ilə dövlətin və cəmiyyətin maraqları arasındakı sərhədləri müəyyənləşdirmək üçün yeni tənzimləmələrin hazırlanmasını tələb edir.

Şəxdiyyətin yenidən yazılması: Beyin manipulyasiyasının hüquqi sərhədləri

Neurotexnologiya, insanın düşüncə və davranışlarını dəyişdirməyə imkan verən yeni neurotexnologiyalarla bağlı etik və hüquqi çətinlikləri araşdırır. Neurotexnologiya və hüquq arasındakı kəsişmə, fərdi hüquqlar, razılıq və beyin funksiyasının dəyişdirilməsində sui-istifadə ehtimalları ilə bağlı suallar doğurur. Neurotexnologiyanın inkişafı sürətləndikcə, hüquq sistemləri beyin manipulyasiyası ilə bağlı kompleks məsələləri həll etmək və yeniliklərlə şəxsi müstəqilliyin qorunması arasında tarazlıq yaratmaq üçün uyğunlaşmalıdır.

Nəticə
Son olaraq, mental hackerlik və beyin manipulyasiyası gələcəkdə hüquq və etik məsələlərdə ciddi çağırışlar yaradacaq. Beyinə edilən müdaxilələr, şəxsiyyətin dəyişdirilməsi və azad iradənin məhdudlaşdırılması ilə bağlı yeni hüquqi problemlər ortaya çıxara bilər. Həmçinin, bu texnologiyalar hüquqi sistemlərdə yeni növ cinayətlərin yaranmasına səbəb ola bilər və beynin manipulyasiyası ilə bağlı qanunlar daha da mütərəqqi şəkildə tənzimlənməlidir. Gələcəkdə, beyin manipulyasiyasının hüquqi sərhədləri və tənzimlənməsi, cəmiyyətin qarşısında duran ən vacib çağırışlardan biri olacaq.

İstifadə edilən mənbələr

“Brainjacking: Implant Security Issues in Invasive Neuromodulation” Robert J. Malinowski
“Brainjacking: Cyber-Security Risk in Deep Brain Stimulation” Katherine A. Brown
“Neuroprivacy and Mental Integrity: The Legal Implications of Brain Hacking” Rupert H. White
“Cognitive Liberty and Mental Surveillance: Assessing the Legal Boundaries” Shoshana Zuboff
“Neurotechnology, Law, and the Legal Implications of Brain Manipulation” Elizabeth H. Hurd

Zilan Məmmədova
Naxçıvan Dövlət Universiteti
hüquqşünaslıq ixtisası tələbəsi.

Manevr.az