Bəşəriyyət başqa planetlərdə potensial olaraq mövcud olan sivilizasiyaların nümayəndələri ilə ünsiyyət qura biləcəkmi?

Manevr.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, bu, ağıllı yadplanetlilərin dillərini öyrənən hipotetik bir elm olan ksenolinqvistikanın verdiyi sualdır.
Bioloqlar, antropoloqlar, dilçilər və digər dil və ünsiyyət mütəxəssisləri qeyri-insani və başqa dünya dilinin necə görünə biləcəyini öyrənməyə başladılar. Hətta 1992-ci ildə qurulan Klinqon Dil İnstitutu da var ki, o, yadplanetli dillərin mümkün formalarını və bizim onları başa düşə bildiyimizi öyrənir.
Yerdən kənarda ağıllı həyat
San-Fransiskoda Messaging Extraterrestrial Intelligence (METI International) şirkətinin prezidenti, astrobioloq Duqlas Vakoç Cefri Panske ilə birgə "Ksenolinqvistika yad dil elminə doğru” adlı yeni kitabı redaktə edib. Kitab insan dili və heyvanların ünsiyyət sistemləri ilə bağlı məşhur nəzəriyyələrə əsaslanır, lakin yerdən kənar kəşfiyyatla qarşılaşsaq, nələri kəşf edə biləcəyimiz barədə fərziyyələr aparır.

Vakoç Space.com-a bildirib ki, altı onillikdən artıqdır ki, tədqiqatçılar radio teleskoplardan istifadə edərək siqnalları dinləməklə yerdən kənar kəşfiyyatı axtarırlar və onlar gələcəkdə uğurlu ola bilər.

"Biz naməlum sivilizasiyadan gələn mesajı deşifrə etmək problemi ilə üzləşə bilərik və dilçilər bu kodu sındıracaq açarı təqdim edə bilərlər",- Duqlas Vakoç deyib

Vakoc bəşəriyyətin niyyətlərini çatdırmağın vacibliyini vurğulayıb. "Başqa bir vacib sual, Yerdəki dillərdə gördüyümüz kimi universal qrammatikanın daha geniş kainatda tətbiq oluna biləcəyidir.
Kitabda qeyd olunduğu kimi, əsas problemlərdən biri ünsiyyətin deyilənlərin məzmunundan daha çoxunu əhatə etməsidir. Siz də niyyətinizi bildirmək istəyirsiniz",- astrobioloq bildirib.

Söhbətə başlayın
Douglas Vakoç-a görə, METI-yə qarşı ümumi etirazlardan biri, bəşəriyyətin düşmən yadplanetliləri varlığı barədə xəbərdar edə və yadplanetlilərin işğalını təhrik edə bilməsidir.

“Əslində, ulduzlar arasında səyahət edə bilən hər hansı bir sivilizasiyanın keçən əsrdə kosmosa sızan başıboş radio və televiziya siqnallarını götürmək texnologiyası da var”,- Duqlas Vakoç deyib.

Buna görə də, Vakoça görə hədəf mesajlarımızı alan hər hansı yadplanetlilər bizim varlığımızı öyrəndikdə təəccüblənməyəcəklər. “Ancaq söhbətə başlamağa çalışdığımıza təəccüblənəcəklər. METI-nin bütün məqsədi budur - ilk əlaqə yaratmaq niyyətimizə çatmaq."
Ümumi prinsiplər
Duqlas Vakoç bildirib ki, onu ən çox bəşəriyyətin təmasda ola biləcəyi yadplanetlilər maraqlandırır. “Bunlar radio siqnallarının ötürülməsi və qəbulu texnologiyasını inkişaf etdirmiş yadplanetlilərdir. Keçmişdə alimlər ulduzlararası mesajlar göndərəndə bu ümumi texnologiya mesajların işlənməsi üçün əsas idi”.
Vakoc qeyd edib ki, indiyə qədər kosmosa göndərdiyimiz mesajlar başlanğıc nöqtəsi kimi riyaziyyat və elmin zahirən universal prinsiplərinə əsaslanırdı. “Ancaq bəlkə də daha fundamental bir şey var. İnsan riyaziyyatı və elmi inkişaf etdirməmişdən çox əvvəl bizim dilimiz var idi. Bəlkə də eyni şey digər ulduzların ətrafında fırlanan planetlər üçün də keçərlidir” deyən o, bir tərəfdən riyaziyyat və elm, digər tərəfdən isə dil arasında seçim edilməli olduğunu düşünməyin çox bəsit olacağını söyləyib.

Dilin əsası
Cənubi İllinoys Universitetinin Karbondeyl Universitetinin dilçilik departamentinin sədri və ksenolinqvistika üzrə yeni kitabın həmmüəllifi, dosent Jeffrey Panske deyibi ki, dilin nüvəsi olaraq təyin etdiyimiz şey xarici mülahizələrlə əsaslı şəkildə məhdudlaşdırıla bilər və əgər belədirsə, o zaman demək olar ki, linqvistik, qeyri-insani zəkanın dillə eyni nüvəyə sahib olacağı dəqiqdir.

"Lakin dilin insan dili üçün universal olan bir çox aspektləri var ki, onları yalnız bu cür xarici mülahizələrlə izah etmək mümkün deyil. Təbii ki, qeyri-insani zəkanın bizim idrak sistemlərimizlə eyni xüsusiyyətlərə malik olduğuna zəmanət yoxdur. Beləliklə, dilin əsas quruluşu eyni olsa da, deyilənlər şərhə tabe olmaya bilər”,- dosent vurğulayıb.

Yeni perspektiv
Cənubi Kaliforniya Universitetinin Kraniomolekulyar Biologiya Mərkəzinin direktoru Bridget Samuels, elm adamlarının ksenolinqvistikaya ciddi yanaşmağa başlamasından həyəcanlanır. O, universal qrammatikanın kainatın harasında yerləşə biləcəyi sualını həll edən iki sahədə araşdırma aparır; Dil insanlarda necə yaranıb və insan dilində variasiya hüdudları hansılardır?
“Son illərdə heyvanların ünsiyyəti ilə bağlı araşdırmalar kəskin şəkildə artdı və bizə insan dilinin necə unikal olduğu və unikal olmadığı barədə yeni fikirlər verdi. Bundan əlavə, kommunikasiya sistemlərinin onları istifadə edən orqanizmlərin unikal koqnitiv qabiliyyətləri, eləcə də tutduqları ekoloji niş əsasında formalaşdırması,” Samuels Space.com-a bildirib.
Fizikanın dəyişməz qanunları
Samuels qeyd edib ki, dili genetik qabiliyyətlərimizdən və təcrübələrimizdən kənarda formalaşdıran dilin formalaşmasında "üçüncü amil" ilə birləşən tədqiqat tamamilə yeni universal qrammatika nəzəriyyəsinin əsasını qoydu.

Bu nəzəriyyə Samuels və Panskeyə aşağıdakı proqnozu verməyə kömək etdi. "Dil sintaksisi və eksternalizasiyanın bəzi aspektləri hətta xarici dillərdə də eyni ola bilər, çünki onlar fizikanın dəyişməz qanunları ilə məhdudlaşdırılır".
Kosmik kontekstdə dil və heyvan ünsiyyətindən danışan Vakoç deyib ki, yadplanetlilərlə təmasda olub-olmamağımızdan asılı olmayaraq, dilin hətta planetimizdə də necə unikal olduğunu yenidən düşünməliyik.

"Ksenolinqvistika göstərir ki, insan dili bizim həmişə tutduğumuz imtiyazlı mövqeyə malik olmaya bilər",- o deyib.

Sevinc
Manevr.az