_99.jpg)
Təbii ki, reallıqdan uzaq, hələ də xəyallara bağlı ənənəvi erməni düşüncə tərzi ilk növbədə məhz Ermənistana ciddi problemlər yaradır. Ermənistanın inkişaf şanslarını boşa verilməsinə və daim savaş təhlükəsi altında qalmasına səbəb olur. Halbuki, Ermənistanın savaş meydanından sonra siyasi-diplomatik masada da ardıcıl məğlubiyyətləri erməni toplumuna düşüncə tərzini dəyişməyəcəyi təqdirdə, gözlənilən gələcəyi təxminən etmək imkanı açmalıydı.
Məsələ ondadır ki, proqmatik düşünə bilən istənilən şəxs savaş meydanında qələbəni yalnız yaxşı təlim keçmiş güclü ordunun təmin edə biləcəyini anlayır. Ancaq güclü orduya sahib olmaq üçün də önəmli şərtlərin ödənməsi vacibdir. Hər halda, inkişaf etmiş iqtisadiyyat və geniş maliyyə imkanları olmadan güclü ordu sadəcə, xəyallarda mövcud ola bilər. Və Ermənistan üçün məhz bu situasiya daha çox xarakterikdir.
Ermənistan blokada şəraitində olduğundan, iqtisadiyyatını inkişaf etdirmək şansına sahib deyil. İqtisadiyyatı həmişə böhran keçirən Ermənistan ordusunun gücü və qüdrəti isə yalnız ermənilərin inana biləcəyi miflərdən ibarət olub. Rusiyanın himayəsi sayəsində Azərbaycan ərazilərini 30 il işğal altında saxlaya bilməsi Ermənistanı həmin miflərin girovuna çevirib.
İndi II Qarabağ savaşında Ermənistan ordusu cəmisi 44 gün ərzində darmadağın edildikdən sonra erməni toplumu inanmaq istəmədiyi əsl reallıqla baş-başa qalıb. Çünki, məlum olub ki, Ermənistanda ordu hesab edilən struktur sadəcə, silahlı hərbi dəstələrdən başqa bir şey deyilmiş. Həmin hərbi dəstələrin silahları da Rusiya ordusuna lazım olmayan köhnəlmiş texnikadan ibarətiymiş.
Erməni politoloq Stepan Danielyan Ermənistan cəmiyyətinə mövcud vəziyyəti ən açıq şəkildə çatdırmağa çalışıb. O, bildirib ki, Ermənistan daha həm ordusu, həm də qüruru yoxdur: "Onlar Serji devirəndə, biz elə bilirdik ki, bunun yalnız Serj Sarkisyana dəxli var. Sonra məlum oldu ki, bu, belə deyilmiş".
S.Danielyan hesab edir ki, Paşinyan hakimiyyəti tədricən Ermənistan ordusunun sıradan çıxarılması ilə məşğul olub: "Onlar generalları həbs edəndə, elə bilirdik ki, ordudaki qanunsuz əməllərin qarşısı alınır. Bir qədər sonra anlamağa başladıq ki, əslində, əsl məqsəd ordu strukturlarının dağıdılmasıdır. Ancaq artıq çox gecdir. Çünki, Ermənistanın indi daha nə ordusu, nə qüruru, nə də özünüqoruma instinkti yoxdur. Və bundan sonra bizi bir-birimizə heç nə bağlamır".
Təbii ki, erməni politoloqun Ermənistan ordusunun artıq olmadığı barədə fikirlərində həqiqət payı olmamış deyil. Ancaq o, bütün günahı yalnız Paşinyan hakimiyyətinin üzərinə yüklənməyə çalışır. Halbuki, Ermənistan ordusunun indiki acınacaqlı durumu əsasən, II Qarabağ savaşında biabırçı şəkildə darmadağın edilməsi ilə birbaşa bağlıdır. Və rəsmi İrəvanın Ermənistan ordusunu yaxın gələcəkdə yenidən bərpa edə biləcəyi qətiyyən inandırıcı görünmür.
Buna əmin olmaq üçün erməni hərbi analitik Leonid Nersisyanın Ermənistan ordusunda mövcud olan vəziyyəti necə təsvir etməsinə diqqət etmək kifayətdir. Çünki, o, vurğulayıb ki, 44 günlük II Qarabağ savaşından sonra Ermənistan ordusunda demək olar, heç nə dəyişməyib: "Zabit heyəti arasında təlimlərin təşkili olduqca ciddi problem kimi qalır. Hərbi texnika itkiləri isə hələ də bərpa edilməyib. Halbuki, indiyə qədər raket sistemləri və artilleriya itkilərinin heç olmasa, yarısının bərpa edilməsi vacib idi. Rabitə və kəşfiyyat vasitələri barədə isə ümumiyyətlə, danışmağa dəyməz".
Erməni hərbi analitik fikrincə, əvvəlcə ordunun Ermənistana hansı məqsədlər üçün lazım olduğunu müəyyən etmək və məhz buna uyğun da islahatlar aparmaq, hərbi texnika almaq vacibdir: "Hazırda hərbi texnika almaq olduqca çətindir. Şərqi Avropa ölkələri Ukrayna savaşına xidmət edir. Rusiya da silaha möhtacdır və indiki situasiyada Ermənistana hərbi texnika verməz. Ən müasir silah sistemləri istehsal edən Qərb ölkələri ilə də Ermənistanın hərbi texnika ala biləcək münasibətləri yoxdur. Hindistandan silah alınması isə böyük riskdir".
L.Nersisyan təəssüflə qeyd edib ki, müasir savaş texnologiyaları sırasında əvəzedilməz yerə sahib olan PUA-lar isə Ermənistan üçün demək olar, əlçatmazdır: "Türkiyənin "Bayraktar", ABŞ-ın "Predator", Rusiyanın "Orion" tipli, 24 saat havada qala və bomba, raket daşıya bilən PUA-ları əldə etmək Ermənistan üçün real görünmür. Yəni, belə situasiyada rəsmi İrəvanın Azərbaycanın diqtə etdiyi şərtlərlə barışması qaçılmaz kimi görünür".
Göründüyü kimi, Ermənistan ordusu hələ uzun illər silahlı dəstə vəziyyəti ilə barışmalı olacaq. Müasir ordu olduqca bahalı dövlət strukturdur. Belə bir önəmli dövlət strukturuna sahib olmaq üçün külli miqdarda maliyyə vəsaiti tələb olunur. Güclü iqtisadiyyat olmadan isə həmin maliyyə qaynağının tapılması demək olar ki, mümkün deyil. Bu, o deməkdir ki, Ermənistan müasir hərbi texnikanı yalnız xəyal edə, reallıqdasa, Rusiyanın verəcəyi təqdirdə, köhnəlmiş silahlarla başını qata bilər.
Belə vəziyyətdə isə Ermənistan cəmiyyətində Paşinyan hakimiyyətinin siyasi-diplomatik uğursuzluqları qətiyyən təəccüb doğurmamalıdır. Çünki, savaşda məğlub olmuş, ordusunu bərpa etmək imkanlarını itirmiş bir ölkə yalnız qarşısına qoyulan şərtləri qəbul etməyə məhkumdur. Və Ermənistanda hakimiyyətə hansı qüvvə gəlirsə-gəlsin, bu vəziyyət hələ uzun illər dəyişməyəcək.
Məsələ ondadır ki, rəsmi Bakı Azərbaycan ordusunun gücləndirməkdə davam edir. Bunun üçün yetərincə maliyyə-iqtisadi resurslara sahib olan Azərbaycan ən müasir standartlara uyğun hərbi texnikanın alınmasını sürətlə davam etdirir. Və bu isə o deməkdir ki, rəsmi Bakı hələ uzun illər Ermənistana diqtə edəcək, öz şərtlərinin elə bir ciddi çətinliklə üzləşmədən qəbuluna nail olacaq./Yeni Müsavat
