Hadrut ərazisi 1804-1813-cü illər çar Rusiyası ilə Qacarlar dövləti arasında gedən müharibədə böyük dağıntılara məruz qalıb. Həmin ərazidə vaxtilə Ağoğlan qalası olub. Hətta Şuşanın cənub qapısı da Ağoğlan adlanıb. Bu ərazilərdə yerli türk tayfaları yaşayıb. Ağoğlan adının özündən də görünür ki, bura türklərin toponimlərinin yayıldığı ərazidir. Sadəcə olaraq həmin əraziyə yaxın Hadrut kəndi olub. Hadrut Xocavənd rayonunun şimal-cənub ərazisindəki çayların qovşağında yerləşir.

Manevr.az xəbər verir ki, bunu teleqraf.com-a AMEA-nın Tarix İnstitutunun böyük elmi işçisi Ramin Əlizadə deyib.

O qeyd edib ki, Hadrut sözünün mənası çayarası deməkdir:
“Osmanlı təhrir dəftələrində Hadrutun adı “İki çayarası” kimi qeyd edilib. Sadəcə olaraq o dövrdə sənədləşmədə fars dili istifadə edilirdi deyə, Hadrut yəni, çayların arası kimi işlənib. Amma qədim xəritələrdə, o cümlədən çar Rusiyasının XIX əsrin əvvələrinə aid xəritələrində bura Ağoğlan kimi qeyd edilib. 1832-ci ilin çar Rusiyasının hərbi topoqrafik xəritələrində Qadrut kimi qeyd olunub. Qacarlar dövlətinin ərazisindən çar Rusiyası tərəfindən köçürülən ermənilər də gəlib bu adları işlədiblər. Bir çox adları dəyişməyə cəhd edilib. Hansı adlar onlara aid deyil, onu dəyişə bilməyiblər. Çünki Hadrut adının ermənilərə heç bir aidiyyatı yoxdur. Onlar həmin əraziyə sadəcə olaraq gəlib məskunlaşıblar”.

Tarixçi Tuğ kəndi ilə bağlı tarixi mənbələrdə qeyd edilən faktlara da toxunub: “O ərazilərdə qədim türk tayfaları yaşayıb. Türk dilində tuğ-bayraq deməkdir. Tuğ ərazisində qədimdə ermənilər yaşamayıb. Onlar XIX əsrin əvvəllərində həmin ərazilərə köçürülüb. Qarabağ xanlığının tərkibində olarkən Tuğ və Xocavəndin böyük bir hissəsi yerli alban, xristian məlikliyinin mərkəzlərindən biri olub. Tuğ kəndində olan qəbir abidələri xristian albanlara aiddir. Bu abidələrin üzərində ermənilərlə bağlı heç bir ifadə yoxdur. Bu bir daha onu göstərir ki, XIX əsrin əvvəllərinə qədər ermənilərin bu ərazilərdə yaşayışına dair heç bir fakt olmayıb. Tuğda yaşayan xristianlar 1823-cü ildə orada həyata keçirilən siyahıyalmada Yermolov tərəfindən erməni-qriqoryan əhalisi kimi qeydə alınıb. Çar Rusiyası da bu ənənəni davam etdirib. Çünki çar Rusiyasının Qafqaz hakimi Tiflisdə otururdu. Burada da ermənilərdən çox istifadə olunurdu. Ermənilərin fitnəsi ilə 1836-cı ildə xristian albanların mərkəzi ləğv edildi. Bundan sonra ermənilər əraziyə sahib çıxmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə etməyə başladılar. Ermənilər beləliklə Tuğda və Xocavənd ərazisində olan xristian albanların kilsələrinə yiyələnməyə başladılar”.
Ramin Əlizadə bildirib ki, 1828-ci il Türkmənçay və 1829-cu il Ədirnə müqaviləsinə qədər həmin ərazilərdə ermənilərin yaşadığını sübut edən heç bir fakt mövcud deyil: “Əslində ermənilərin o əraziyə gəlməsini təsdiq edən kifayət qədər ciddi faktlar var. 1978-ci ildə Ermənilər Qarabağ ərazisində, Ağdərədə “Marağa-150” abidəsini qoymuşdular. Bu da onların Türkmənçay müqaviləsindən sonra əraziyə gəlib məskunlaşdığını göstərir. Ermənilər o “abidəni” 1988-ci ildə, məlum hadisələr başlayandan sonra uçurdular”. Məqsəd də o idi ki, yalanları üzə çıxmasın, amma bunların hamısının sənədləri, fotoları mövcuddur. Qarabağ tarixini yazan insanlardan olan Mir Mehdi Xəzan Tuğ məktəbində dərs deyib. Azərbaycan türkcəsində orada dərs keçilib. Bu da ərazinin əsl sakinlərinin kimlərdən ibarət olduğunu bir daha aşkara çıxarır”.

Manevr.az