Nəqliyyatın başqa bir dəyişiklik nöqtəsində isə yüksək sürətli qatarlar hava nəqliyyatını əvəz etməyə başlayır.
Həm qənaətcil, həm də daha az karbon izi olan qatarların ən böyük dezavantajı onların sürətli olmaması idi. Lakin texnologiya bunun da çarəsini tapıb və qatarlar indi az qala “uçur”. 1000 kilometrlik xətlərdə şəhərlər arası məsafələri 300 km/saata qədər sürətlə qət edən qatarlar həm də onları hava limanlarının xaotik və narahat atmosferindən xilas edir.
Sürətli qatarlar 1980-ci illərdə yaradılandan bəri uzun bir yol keçmişdir. İlk ortaya çıxan Yaponiyanın Şinkansen və Fransanın TGV nümunələri olub.
Hazırda sürətli qatarların inkişafı davam edir. Çinin hər guşəsinə çatmaq üçün yeni dəmir yolu sistemləri çəkilir və Avropa 2030-cu ilə qədər bütün qitəni yüksək sürətli qatar xətləri ilə təchiz etməyi hədəfləyir.

Dünyanın ən sürətli qatarlarını təqdim edirik:

1- Şanxay Maqlev - Çin: 460 km/saat
Dünyanın ən böyük şəhərlərindən birində ictimai nəqliyyatda istifadə olunan bu qatar, sözün əsl mənasında uçur. Ən sürətli qatarlardan biri olan Maglevin təkərləri yoxdur. Maqnit levitasiya texnologiyası sayəsində onun öz relslərində uçduğunu söyləmək mümkündür.
Almaniyada inkişaf etdirilən və adını qatara verən Maglev texnologiyası 30 kilometrlik Pudong hava limanı ilə şəhər mərkəzindəki “Longyang Road Station” arasındakı məsafəni 460 km/saat sürətlə və cəmi 7,5 dəqiqəyə qət edir. Super güclü maqnitlər üzərində işlədiyi üçün yerlə sürtünmə qüvvəsinin olmaması qatarı həm sürətli edir.
Çinli mühəndislər 600 km/saat sürətə çata bilən Maglev qatarları hazırlayırlar və ölkə ərazisindən keçəcək xətlər quraraq yüksəksürətli qatarlarla dünyanın ən böyük ölkələrindən birinə keçməyə hazırlaşırlar.
2- CR400 FUXING - Çin: 350 km/saat
İctimai nəqliyyat xətlərinin ən sürətli qatarına sahib olan Çin, eyni zamanda ən sürətli şəhərlərarası səyahətləri də inkişaf etdirmişdir. Test sürüşlərində 420 km/saat sürətə çatan CR400 qatarları sərnişinlərini daşıyarkən maksimum 350 km/saat sürətə çatır.
Pekin-Şanxay-Honq Konq və Pekin-Harbin xətlərində 2 CR400 işləyir. Sürətindən başqa, CR400-ün digər mühüm xüsusiyyəti onun avtonom olmasıdır. Bu xüsusiyyət sayəsində CR400 dünyada yeganə avtomatik yüksək sürətli qatardır.
16 vaqonlu CR400 1200 nəfəri daşıyır və ağıllı şüşə ekranlardan tutmuş əyləncə paketlərinə qədər saysız-hesabsız texnologiyalar sərnişinlərə xoş səyahət təklif edir.
3- ICE3 - Almaniya: 330 km/saat
Avropanın ən sürətli qatarı, "Ağ qurd" kimi də tanınan ICE3, Almaniyanın dünyaca məşhur qatar istehsalçısı “InterCity Express” tərəfindən hazırlanmışdır. Şirkətin Almaniyanın bir çox yerində fəaliyyət göstərən xətləri var və istehsal olunan qatarlar İspaniyadan Rusiyaya, xüsusilə Türkiyəyə müxtəlif şirkətlərə satılır. Onların ən xüsusi qatarı olan ICE3, Köln-Frankfurt xətti üçün xüsusi olaraq istehsal edilmişdir. İki saat yarımlıq məsafəni 62 dəqiqəyə endirən ICE3 normalda 300 km/saat sürətlə gedir, lakin gecikmə ehtimalı olan hallarda onun sürücülərinə 330 km/saat sürətlənməyə icazə verilir. ICE3-ün sirri 8 vaqona paylanmış cəmi 16 elektrik mühərriki tərəfindən təmin edilən 11.000 at gücündən qaynaqlanır.
4- TGV - Fransa: 320 km/saat
Dünyada sürətli qatarların qabaqcıllarından sayılan TGV (Böyük Vitesse Qatarı) İkinci Dünya Müharibəsindən sonra başlayan Fransa dəmir yolu sənayesinin ən mühümlərindən biri oldu. Fransızlar təkcə qatarlar tikmirdilər, onlar daim öz rekordlarını qırır, özlərindən başqa rəqibləri olmayan bir dünya yaradırdılar.
1955-ci ildə ilk dəfə 331 km/saata çatan TGV 1981-ci ildə 380 km/saat, 1990-cı ildə isə 515,3 km/saat sürətlə yeni rekordlar qırdı.
Bu günün rekordu TGV-yə məxsusdur. 3 aprel 2007-ci ildə saniyədə 150 metr və saatda 574,8 kilometr sürətə çataraq onu məğlubedilməz etdi.
Bununla belə, TGV kommersiya səfərləri üçün tutumunun yalnız yarısını istifadə edir və 320 km/saat sürətlə gedir. Fransanı həm bir-birinə, həm də qonşu ölkələrin əsas paytaxtlarına bağlayan TGV, İspaniya, Cənubi Koreya, Mərakeş və ABŞ kimi bir çox ölkəyə də ixrac edilir.
5- JR East E5 - Yaponiya: 320 km/saat
Fransızlarla birlikdə yüksək sürətli qatar texnologiyasını inkişaf etdirən başqa bir ölkə Yaponiya, sürət olmasa da güc baxımından dünyanın ən əhəmiyyətli qatar modellərindən birinə sahibdir.
E5 qatarları 320 km/saata çata bilən 12900 at gücünə malik 32 asinxron elektrik mühərriki ilə ən müasir texnologiyadır. Həmçinin, dizayn mühəndislik baxımından heyrətamizdir.
E5 qatarlarının uzun burunları yüksək sürətlə konusvari partlayışları azaltmaq üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır. O, yüngül alüminiumdan hazırlanmış kuzovları və yüksək sürətlə sürərkən döngələri qəbul etməyə imkan verən aktiv asqılarla möhkəm brendə çevrilib. 2016-cı ildə Yaponiyada 59 E5 qatarı fəaliyyətə başlayıb və bu sürətli qatarlarla demək olar ki, bütün ölkəni gəzmək mümkündür.
6- Əl Boraq - Mərakeş: 320 km/saat
2018-ci ilin noyabr ayında Mərakeşin ən əhəmiyyətli liman şəhərlərindən biri olan Tangier ilə Kasablanka arasında xidmətə verilən Əl Boraq, Afrikanın ilk və hazırda yeganə yüksək sürətli qatar xətti olma xüsusiyyətinə malikdir.
Fransız TGV şirkəti tərəfindən istehsal edilən Euroduplex model ikimərtəbəli elektrik qatarı 186 km məsafədə yerləşən Tangier və Kenitra arasındakı xəttdə 320 km/saata çatır. O, həmçinin Mərakeş hökumətinin 2 milyard dollar xərcləməsi ilə Rabat və Kasablanka arasındakı xətti əhatə edir. Lakin 4 saat 45 dəqiqədən 2 saat 10 dəqiqəyə endirilən bu səyahət qatar relslərinin təkmilləşdirilməsi sayəsində tezliklə 90 dəqiqə olacaq.
7- AVE S-103 - İspaniya: 310 km/saat
1992-ci ildə ilk dəfə Fransadan gətirilən TGV qatarları ilə yüksək sürətli qatarlar dünyasına addım atan İspaniya tezliklə öz modellərini istehsal etməyə başladı. AVE hərfi mənada ispan dilində quş deməkdir və eyni zamanda İspan Yüksək Sürətli Qatarların abreviaturasıdır.
AVE-də sürət rekordları saxlayan iki qatar var.
S-102 Talgo və S-103 Velaro qatarları AVE-nin fəxridir. S-103 Almaniyadakı ICE3-ə yaxındır və 350 km/saat sürətə çata bilir. 2006-cı ilin iyul ayında 404 km/saata çataraq yüksəksürətli qatar kommersiya rekordunu qırıb.
AVE qatarları İspaniyanın bütün böyük şəhərləri arasında fəal işləyir.
8- KTX - Cənubi Koreya: 305 km/saat
Cənubi Koreyanın sürətli qatar macərası Fransadan gətirilən TGV modelləri ilə başlayıb. Koreyalılar tezliklə öz qatarlarını inkişaf etdirməyə başlayıblar və birinci nəsil KTX-1 qatarları 305 km/saat sürətlə hərəkət edə bilsələr də, 330 km/saat sürətə çata bilirlər. Yeni hazırlanmış HEMU-430X 2013-cü ildə 421,4 km/saat sürətə çataraq, onu Fransa, Yaponiya və Çindən sonra 400 km-i keçən dördüncü ölkə edib.
Həddindən artıq dağlıq və problemli coğrafiyaya malik Cənubi Koreya üçün qatarların inkişafı və dağlardan keçən yolların tikintisi son dərəcə çətin olsa da, onlar yüksək sürətli qatar texnologiyasını inkişaf etdirməkdə davam edirlər.
KTX qatarlarında tunellərdən keçərkən yaranan səs-küyü azaldan xüsusi təzyiqlə örtülmüş kabinlər hazırlanmışdır. Əsas marşrutlarda istifadə olunan bu qatarlar hər il yüz milyonlarla insanı ölkənin bir başından digər ucuna daşıyır.
9- Trenitalia ETR1000 - İtaliya: 300 km/saat
İtaliyanın ən məşhur qatarı “Frecciarossa Red Arrow”-un adından da göründüyü kimi ox kimi dizaynı ilə ən xüsusi sürətli qatarlardan biridir. 2017-ci ildə təqdim edilən bu qatar 400 km/saat sürətləndirmək üçün nəzərdə tutulub. Oxa bənzər aerodinamik dizaynı və 10.000 at gücünə çata bilən yüksək texnologiyalı mühərrikli qatar, 200 metr uzunluğunda Turin, Milan, Boloniya və Florensiya kimi böyük şəhərlərdən keçir.
Frecciarossa kommersiya səfərlərində maksimum 300 km/saat sürətlə getsə də, sınaqlarda 394 km/saat sürətə çata bilir.
İtaliyanın yüksək sürətli qatarlar dünyasında böyüməsi və hətta İspaniyaya qatarların ixracı ilə hava yollarını çökmə nöqtəsinə gətirən nəhəng bir sənaye yarandı.
10- Harameyn - Səudiyyə Ərəbistanı: 300 km/saat
İspaniyadan gətirilən Talqo qatarları və çətin səhra yollarında çəkilən dəmir yolu xətləri, Səudiyyə Ərəbistanını dünyanın ən çətin coğrafiyalarından birində ən çox turistin ziyarət etdiyi Məkkə-Mədinə xəttini 300 km sürətlə birləşdirdi.
Hər il milyonlarla ziyarətin edildiyi Səudiyyə Ərəbistanı iki müqəddəs şəhər arasında 10 saata qət edilən 450 km məsafəni cəmi 2 saata endirib.
Temperaturun 50 dərəcəyə qalxdığı, qum fırtınalarının və səhra şəraitinin hökm sürdüyü bu qeyri-mümkün coğrafiya sürətli qatar texnologiyasından ən səmərəli istifadə edən ölkələrdən biri oldu. Hər il 60 milyon insan Harameyn qatarları ilə səyahət edir./bizimyol.info

Manevr.az