Tarixin ən nüfuzlu filosoflarından biri olan Platonun son saatlarını necə keçirdiyi eramızın 79-cu ildə püskürən Vezuvi dağının vulkanik kül təbəqələri altında tapılan papirus tumarından öyrənilib. Böyük ölçüdə yanmış papiruslar yeni yaradılmış cihazla deşifrə edilib.
Manevr.az-ın xarici KİV-ə istinadən məlumatına görə, İtaliyada eramızın 79-cu ildə Vezuvi dağının püskürməsi nəticəsində zədələnən Herculaneum Papyri süni intellektlə həll edilir. Keçən fevral ayında yanan parçalar üzərində aparılan araşdırmada antik dövrün məşhur filosoflarından biri olan Epikurun əvvəllər naməlum olan bir parçası aşkar edilib. Alimlər bu dəfə də eyni üsuldan istifadə edərək, antik fəlsəfənin ən böyük adı olan Platonun ölümündən əvvəl son gecəsini necə keçirdiyini açıqlayıblar. Kəşf edən elm adamları qədim perqamentlərin necə deşifrə edildiyi barədə diqqətəlayiq məlumatlar veriblər.

79-cu ildə Vezuvi vulkanının püskürməsindən sonra Pompey ilə birlikdə yoxa çıxan Roma şəhəri Herkulaneum qədim dövrlərin ən mühüm kitabxanalarından birinə sahib idi. Arxeoloqlar və tarixçilər 18-ci əsrdən bəri Herkulaneumda tapılan kövrək artefaktları deşifrə etməyə çalışırlar. Lakin bütün səylərə baxmayaraq, yandırılmış papirusu deşifrə etmək mümkün olmayıb. Herculaneum-da süni intellekt alqoritmləri ilə görülən işlərlə karbonlaşmış papiruslardakı mətnlər artıq deşifrə edilə bilər.

İtaliyada Herkulaneumda tapılan papiruslardan əldə edilən son məlumatlar Platonun son saatlarına işıq salır.

Son kəşf dünyanın ən məşhur filosofunun son axşamını necə keçirdiyini və Trakiyalı bir kölə qızının fleytasında çalınan musiqiyə necə qulaq asdığını ortaya çıxarıb. Deşifrə edilmiş papiruslara görə, Afinadakı son günlərində yüksək hərarətin təsiri altında olan Platon, fleyta çalan kölə qızın bəzi ritmləri əskik etdiyini görəcək qədər şüurlu idi. Şifrəsi açılmış papiruslar Platonun dəfn olunduğu yerlə bağlı mübahisələrə də aydınlıq gətirib. Onun eramızdan əvvəl 348-ci ildə öldüyü təxmin edilən Platon tərəfindən qurulan dünyanın ilk universiteti olan Afina Akademiyasının şəxsi bağçasında dəfn edildiyi təsdiqlənib. İndiyə qədər Platonun akademiyada dəfn edilməsi yalnız şayiə kimi tanınırdı.

Yanmış perqamentin həllini öz üzərinə götürən qrupa rəhbərlik edən Piza Universitetindən Prof. Dr. tədqiqat nəticələrinin Neapol Milli Kitabxanasında təqdimat mərasimində Qratsiano Ranokkia bu kəşfi “qədim tarix haqqında anlayışımızı zənginləşdirən qeyri-adi nəticə” kimi qiymətləndirib. “Ən müasir diaqnostik görüntüləmə üsulları sayəsində biz nəhayət əvvəllər əlçatmaz görünən mətnlərin yeni hissələrini oxuya və deşifrə edə bilərik” deyə Ranocchia bildirib.

Papiruslardan əldə edilən məlumatlar Platonun məzarının onun qurduğu Akademiyada olduğunu təsdiqləyirdi.

Kəşfinin texniki mərhələləri haqqında məlumat verən Ranocchia, “Biz ilk dəfə olaraq bir neçə təbəqəyə bükülmüş, əsrlər boyu bir-birinə yapışmış papiruslardakı hərflərin gizli ardıcıllığını mexaniki bir texnika ilə açaraq oxuya bildik". Ranocchia, mətnin davamlılığını bərpa etmək üçün təbəqələrin müəyyən edilməsi və faktiki olaraq orijinal mövqelərinə uyğunlaşdırılmasının məlumat toplamada əhəmiyyətli bir irəliləyiş olduğunu söylədi.

Fəlsəfədə süni intellekt inqilabı!

Ranocchia əlavə etdi ki, tədqiqat hələ ilkin mərhələdədir və onun tam təsiri yalnız yaxın illərdə aydın olacaq. 1750-ci ildə tapılan tumarlar Herkulaneumdakı dəbdəbəli villada saxlanılırdı. Romanın ən məşhur imperatoru Yuli Sezarın qayınatasına aid olduğu güman edilən tumarlar elm adamları tərəfindən illərdir araşdırılır.

Papirusdan qədim dünya haqqında çoxlu yeni məlumatlar əldə etmək mümkün olacaq.

Tumarlar həmçinin Platonun köləliyə satıldığı dövrlə bağlı qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirir. Mətndə Platonun Egina adasında ya eramızdan əvvəl 404-cü ildə spartalılar adanı zəbt edəndə, ya da eramızdan əvvəl 399-cu ildə müəllimi Soktaresin edamından az sonra köləliyə satıldığı bildirilir. Ranocchia bildirib: “İndiyə qədər Platonun eramızdan əvvəl 387-ci ildə Sirakuzalı I Dionisinin sarayında olarkən Siciliyada köləliyə satıldığına inanılırdı”.

Nigar
Manevr.az