Bir xalqın ən böyük sərvəti nədir? Torpaq? Təbiət? İqtisadi güc? Əslində, bütün bunların əsasında dayanan əsas qüvvə – suverenlikdir. Suverenlik olmadan nə dövlətin gücü, nə də xalqın gələcəyi təmin oluna bilər. Bəs, dövlətin suverenliyini hüquqi baxımdan qoruyan nədir? Təbii ki, onun Konstitusiyası!

Tarixə baxdıqda biz aydın görürük ki, suverenliyini itirən xalqlar öz taleyini başqalarının əlinə vermiş olur. Amma suverenliyini qorumağı bacaran dövlətlər inkişaf edir, güclənir və dünyada öz mövqeyini möhkəmləndirir. Azərbaycan da 1918-ci ildən başlayaraq, müstəqilliyini qorumaq uğrunda mübarizə aparmış və nəhayət, 1995-ci ildə qəbul etdiyi Konstitusiya ilə öz suverenliyini hüquqi cəhətdən tam təsdiqləmişdir.

Suverenlik olmadan heç bir xalq öz gələcəyini sərbəst şəkildə müəyyən edə bilməz. Lakin suverenliyin yalnız siyasi və iqtisadi güclə deyil, hüquqi əsaslarla da qorunması vacibdir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası məhz bu hüquqi təməli yaradır və dövlətimizin suverenliyinin əsas təminatçısı kimi çıxış edir.
Konstitusiyanın 1-ci maddəsində açıq şəkildə göstərilir ki, Azərbaycan Respublikasında hakimiyyətin yeganə mənbəyi Azərbaycan xalqıdır. Bu prinsip dövlətin idarəçiliyində xalq iradəsinin həlledici rol oynadığını təsdiq edir və suverenliyin heç bir qüvvə tərəfindən məhdudlaşdırıla bilməyəcəyini göstərir. Yəni Azərbaycan xalqı öz dövlətçiliyini hansı prinsiplər əsasında quracağını yalnız özü müəyyən edir.
Azərbaycan Konstitusiyası təkcə milli dövlətçiliyimizin hüquqi sütunu deyil, eyni zamanda dünyanın ən mükəmməl yazılmış konstitusiyalarından biri hesab olunur. 1995-ci ildə ümumxalq referendumu ilə qəbul edilən bu sənəd ölkəmizin demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət modelinə əsaslandığını təsdiqləyir. Konstitusiyamız beynəlxalq hüquq normalarına uyğun şəkildə hazırlanmış və ölkənin siyasi, iqtisadi, mədəni inkişafına zəmanət verən əsas hüquqi sənəd kimi tanınmışdır.
Müstəqilliyimizin toxunulmazlığı Konstitusiyanın 11-ci maddəsində xüsusi vurğulanır:

- Azərbaycan Respublikasının ərazisi vahiddir, bölünməzdir və toxunulmazdır.
- Dövlətin sərhədləri yalnız ümumxalq səsverməsi (referendum) əsasında dəyişdirilə bilər.

Bu müddəalar göstərir ki, Azərbaycanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hər hansı müdaxilə konstitusiya ilə qadağandır və hüquqi cəhətdən qeyri-mümkündür. Bu prinsip dövlətimizin milli maraqlarını qoruyan ən güclü hüquqi dayaqlardan biridir.
Məhz bu fundamental əhəmiyyətinə görə 2025-ci il Azərbaycan Respublikasında "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilib. Bu il ərzində konstitusiyanın dövlət idarəçiliyində rolu, onun vətəndaş cəmiyyəti və insan hüquqlarının qorunmasındakı əhəmiyyəti bir daha ön plana çıxarılacaq. Konstitusiya təkcə qanunlar toplusu deyil, həm də xalqın azadlığının və dövlətimizin ərazi bütövlüyünün rəsmi hüquqi qarantıdır.

Bundan əlavə, Konstitusiyanın 12-ci maddəsində göstərilir ki, Azərbaycan dövlətinin ali məqsədi insan hüquq və azadlıqlarını təmin etməkdir. Bu, o deməkdir ki, ölkəmizdə suverenlik təkcə dövlətin deyil, vətəndaşların hüquqlarının və təhlükəsizliyinin qorunması ilə sıx bağlıdır. Hər bir fərdin azad yaşaması və öz hüquqlarından sərbəst istifadə etməsi bilavasitə dövlətin müstəqillik siyasətinə əsaslanır.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası suverenliyimizin yalnız keçmişimizin deyil, həm də gələcəyimizin təminatçısıdır. Konstitusiyanın 148-ci maddəsinə əsasən, onun müddəaları Azərbaycan qanunvericiliyində üstün hüquqi qüvvəyə malikdir. Yəni dövlətimizin daxili və xarici siyasətini müstəqil şəkildə müəyyən etməsi, beynəlxalq hüquq subyekti kimi öz sözünü deməsi və xalqımızın fundamental hüquqlarını qoruması məhz bu ali qanunun möhkəm əsasları üzərində qurulmuşdur.
2025-ci ilin "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilməsi, həmçinin Azərbaycan Konstitusiyasının hüquqi mədəniyyətimizdə oynadığı rolu daha da gücləndirəcək. Bu il ərzində hüquqi maarifləndirmə tədbirləri genişləndiriləcək, konstitusiya dəyərləri daha dərindən öyrəniləcək və ölkəmizin suverenliyi ilə bağlı hüquqi islahatlar davam etdiriləcək. Azərbaycan xalqı öz hüquqlarını və dövlətçilik prinsiplərini daha yaxşı anlamalı və gələcək nəsillərə ötürməlidir. Çünki müstəqil, güclü və demokratik bir dövlətin təməli məhz onun Konstitusiyasıdır!

Emil Rəhmanlı
Naxçıvan Dövlət Universiteti,
Hüquqşünaslıq ixtisası tələbəsi

Manevr.az