Giriş

Azərbaycan Respublikasında 2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilməsi tarixi və strateji əhəmiyyət daşıyan qərarlardan biridir. Bu il çərçivəsində ölkənin hüquqi əsaslarının möhkəmləndirilməsi, konstitusiya dəyərlərinin təbliği və suverenliyin qorunması istiqamətində geniş tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra keçdiyi hüquqi və siyasi inkişaf yolunu nəzərə alsaq, bu qərarın verilməsi ölkəmizin gələcək strategiyasına böyük töhfə verəcəkdir.

Konstitusiya: Hüquqi Dövlətin Təməli

Hər bir müstəqil dövlətin əsas qanunu olan konstitusiya, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını qoruyan, dövlət idarəçiliyini tənzimləyən hüquqi bazadır. Azərbaycanın müasir konstitusiyası 12 noyabr 1995-ci ildə ümumxalq səsverməsi – referendum yolu ilə qəbul olunmuş və 27 noyabr 1995-ci ildən qüvvəyə minmişdir.

Konstitusiya dövlətin idarəçiliyində hüququn aliliyini təmin edir və onun əsas prinsiplərini müəyyən edir. Bu prinsiplər aşağıdakılardır:
•    Hüquqi dövlətçilik prinsipi – Dövlətin bütün orqanlarının fəaliyyətinin qanunvericiliyə əsaslanmasını təmin edir.

•    İnsan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının qorunması – Hər bir fərdin hüquq və azadlıqlarının toxunulmazlığını təsdiq edir.

•    Dövlət hakimiyyətinin bölünməsi prinsipi – Qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyətlərinin bir-birindən asılı olmadan fəaliyyət göstərməsini təmin edir.

•    Demokratiya prinsipi – Hakimiyyətin xalq tərəfindən formalaşdırıldığını və idarəetmədə xalqın iştirakının əsas olduğunu bildirir.

Suverenlik: Dövlət Müstəqilliyinin Əsas Şərti

Azərbaycanın müstəqilliyi 18 oktyabr 1991-ci ildə bərpa olundu və həmin tarixdən etibarən dövlətimizin suverenliyinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində mühüm addımlar atıldı. Suverenlik dövlətin daxili və xarici siyasətində müstəqil qərarlar qəbul etmək və milli maraqları qorumaq bacarığıdır.

Dövlət suverenliyi aşağıdakı əsas aspektləri özündə birləşdirir:
1.    Siyasi suverenlik – Azərbaycan öz daxili və xarici siyasətini müstəqil şəkildə müəyyən edir, beynəlxalq təşkilatlarla bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi əməkdaşlıq edir.

2.    İqtisadi suverenlik – Milli iqtisadiyyatın idarə olunması və təbii sərvətlərin yalnız ölkənin maraqlarına uyğun istifadə edilməsi təmin edilir.

3.    Hüquqi suverenlik – Azərbaycanın hüquq sistemi müstəqildir və ölkə qanunvericiliyi beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində formalaşdırılır.

4.    Mədəni və mənəvi suverenlik – Dövlət milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği üçün müstəqil siyasət yürüdür.

2025 – Konstitusiya və Suverenlik İlinin Əhəmiyyəti

2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilməsi Azərbaycanın hüquqi və dövlətçilik institutlarının inkişafı baxımından mühüm hadisədir. Bu ilin əsas məqsədləri aşağıdakılardır:

1. Hüquqi Maarifləndirmənin Gücləndirilməsi

Hüquq sisteminin əsasını vətəndaşların hüquqi bilikləri təşkil edir. 2025-ci ildə konstitusiya hüququ və suverenlik prinsiplərinin daha geniş şəkildə təbliğ olunması üçün müxtəlif maarifləndirmə tədbirləri keçiriləcəkdir. Məktəblərdə, universitetlərdə və dövlət müəssisələrində seminarlar və konfranslar təşkil ediləcək, vətəndaşların konstitusiya hüquqları barədə məlumatlılığı artırılacaqdır.

2. Hüquq Sistemində İslahatlar və İnkişaf

Bu il çərçivəsində hüquq sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi, qanunvericiliyin müasir çağırışlara uyğunlaşdırılması üçün islahatlar həyata keçiriləcək. Məhkəmə-hüquq sisteminin gücləndirilməsi və vətəndaşların ədalətə çıxış imkanlarının artırılması əsas prioritetlərdən olacaqdır.

3. Dövlət Suverenliyinin Qorunması və Gücləndirilməsi

Suverenliyin qorunması üçün iqtisadi, siyasi və hərbi sahələrdə daha güclü addımların atılması planlaşdırılır. Azərbaycanın beynəlxalq arenada mövqeyinin möhkəmləndirilməsi, milli maraqların müdafiəsi və müstəqil siyasət yürüdülməsi istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçiriləcəkdir.

4. Gənclərin Hüquqi Şüurunun Formalaşdırılması

Gənc nəsil ölkənin gələcəyidir və onların hüquqi biliklərə sahib olması demokratik cəmiyyətin inkişafı üçün vacibdir. 2025-ci ildə təhsil müəssisələrində konstitusiya hüququ və dövlətçilik prinsiplərinin dərindən öyrənilməsi üçün yeni tədris proqramları tətbiq ediləcəkdir.

5. Beynəlxalq Əlaqələrin Gücləndirilməsi

Azərbaycan beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində fəaliyyətini davam etdirəcək, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığını genişləndirəcəkdir. Dövlətin suveren hüquqlarının qorunması üçün beynəlxalq səviyyədə hüquqi mexanizmlərin gücləndirilməsi əsas hədəflərdən biri olacaqdır.

Nəticə

2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilməsi Azərbaycan dövlətçiliyinin inkişafında strateji əhəmiyyət kəsb edən qərarlardan biridir. Bu il çərçivəsində həyata keçiriləcək tədbirlər təkcə hüquqi sistemin möhkəmləndirilməsinə deyil, həm də dövlətin suverenliyinin daha da gücləndirilməsinə xidmət edəcəkdir. Hüquqi maarifləndirmənin artırılması, konstitusiya dəyərlərinin təbliği, hüquq sistemində aparılacaq islahatlar və beynəlxalq əlaqələrin möhkəmləndirilməsi bu ilin əsas istiqamətləri olacaqdır.

Azərbaycan Respublikası müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra hüquqi və demokratik inkişaf yolunda mühüm addımlar atmışdır. Lakin müasir dövrün çağırışları dövlətçilik prinsiplərinin daim yenilənməsini və hüquq sisteminin təkmilləşdirilməsini tələb edir. 2025-ci ilin Konstitusiya və Suverenlik İli elan olunması, ölkəmizin hüquqi və dövlətçilik ənənələrinin daha da möhkəmləndirilməsinə və vətəndaşların hüquqi biliklərinin artırılmasına yönəlmiş bir təşəbbüsdür. Bu, eyni zamanda, Azərbaycanın beynəlxalq hüquq sistemindəki mövqeyini daha da gücləndirmək, hüquqi və demokratik institutlarını inkişaf etdirmək məqsədi daşıyır.

Bu il ərzində həyata keçiriləcək tədbirlər, xüsusilə gənc nəsil arasında hüquqi biliklərin artırılması, vətəndaşların konstitusiya hüquqları barədə məlumatlılığının yüksəldilməsi və hüquq sisteminin daha effektiv hala gətirilməsi, Azərbaycan cəmiyyətində hüquqi düşüncənin inkişafına müsbət təsir edəcək. Hüquq və ədalət prinsiplərinin gücləndirilməsi, məhkəmə sisteminin şəffaflaşdırılması və hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı atılacaq addımlar ölkədə hüquqi dövlət quruculuğunun daha da inkişaf etməsinə imkan yaradacaqdır.

Eyni zamanda, suverenliyin qorunması Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinin və dövlət müstəqilliyinin əsas təminatçılarından biridir. Dövlətin daxili və xarici siyasətində müstəqilliyini qoruması, beynəlxalq hüquq çərçivəsində öz suveren hüquqlarını müdafiə etməsi və milli maraqlarını təmin etməsi üçün yeni mexanizmlərin yaradılması bu ilin ən mühüm hədəflərindən olacaqdır.

Azərbaycanın gələcəyi hüquqi cəmiyyət və güclü dövlətçilik prinsipləri üzərində qurulmuşdur. 2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilməsi, ölkənin bu istiqamətdə əldə etdiyi uğurların möhkəmləndirilməsi və yeni nailiyyətlərə yol açması üçün böyük bir imkan yaradacaqdır. Bu il çərçivəsində aparılan hüquqi islahatlar, maarifləndirmə proqramları və dövlət siyasətindəki prioritetlər, Azərbaycan cəmiyyətinin daha da inkişaf etməsinə və güclü dövlət institutlarının formalaşmasına xidmət edəcəkdir.

Son nəticədə, 2025-ci il, Azərbaycanın hüquqi və siyasi sistemində yeni bir dövrün başlanğıcı olacaq, vətəndaşların dövlətlə olan münasibətlərində hüquq və ədalət prinsiplərinin möhkəmləndirilməsinə mühüm töhfə verəcək və ölkəmizin beynəlxalq arenada daha güclü bir hüquqi dövlət kimi tanınmasını təmin edəcəkdir. Bu il ərzində həyata keçiriləcək tədbirlər uzunmüddətli perspektivdə Azərbaycanın demokratik inkişafına və dövlətçilik ənənələrinin daha da gücləndirilməsinə şərait yaradacaqdır.

Açar sözlər: Konstitusiya, Suverenlik, Hüquqi dövlət, Müstəqillik, Dövlətçilik

İstifadə olunan ədəbiyyatlar:
1.    Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası – Bakı: Qanun Nəşriyyatı, 2023.

2.    Əliyev, İ. “Azərbaycanın dövlətçilik tarixi və suverenlik anlayışı” – Bakı: Elm və Təhsil, 2021.

3.    Qasımov, R. “Hüquqi dövlət və konstitusiya islahatları” – Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2020.

4.    Məmmədov, A. “Milli suverenlik və beynəlxalq hüquq” – Bakı: Şərq-Qərb, 2019.

5.    Heydərov, S. “Konstitusiya hüququ və onun inkişaf perspektivləri” – Bakı: Vəkil Nəşriyyatı, 2022.

Zeynəb Həsənova
Naxçıvan Dövlət
Universiteti-hüquqşünaslıq fakültəsi.

Manevr.az