İcra başçılarının pulu kəsilir - rayonları necə dolandıracaqlar?

Regionların mövcud potensiallarına adekvat həcmdə sərmayə cəlb edə bilməməsinin əsas səbəblərindən biri yerli icra hakimiyyətlərinin investisiya strategiyasına malik olmamalarıdır.
Rəsmi məlumata əsasən, 2022-ci ilin dövlət büdcəsi haqqında qanun layihəsinə əsasən, gələn il dövlət büdcəsindən cəmi 14 rayona vəsait ayrılacaq. 52 rayon və şəhər gələn il dövlət büdcəsindən vəsait almayacaq və özünümaliyyələşdirmə prinsipi ilə işləyəcək.
Gələn il büdcədən vəsait alacaq 14 rayonun tən yarısı Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yerləşir. Qalanları isə respublikanın digər bölgələrindədir. İşğaldan azad olunun şəhər və rayonlarımızdan isə yalnız Şuşa, Füzuli və Qubadlı “özünü dolandıra” biləcək. Həmin rayonlarımıza mərkəzləşdirilmiş xərclərdən vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulmayıb.
Qeyd edək ki, rayonların dövlət büdcəsindən mərkəzləşmiş şəkildə vəsait ayrılmaması son illərdə müşahidə olunur. Xüsusilə son 3 ildə büdcədən mərkəzləşmiş vəsait almayan rayonların sayı iki dəfədən çox artıb.
Manevr.az “Yeni Müsavat”a istinadla xatırladır ki, rayonların özünü maliyyələşdirməsi, xarici investisiyanın cəlb edilməsi ilə bağlı hələ bir neçə il əvvəl Prezident İlham Əliyev yerli icra başçılarının qarşısında vəzifə qoymuşdu. “Həm xarici investorları, həm də yerli investorları cəlb etmək üçün hər bir rayonun başçısı fəal işləməlidir. Bu tapşırıqları mən əvvəllər də vermişəm. Bəzi rayonlarda bu sahədə yaxşı nəticələr var, bəzi rayonlarda investisiya qoyuluşu zəifdir. Bunun obyektiv səbəbləri də ola bilər. Rayonların potensialı eyni deyil, amma buna baxmayaraq, hesab edirəm ki, Azərbaycanın müasir infrastruktur potensialını nəzərə alaraq hər bir rayon investorlar üçün cəlbedici ola bilər. Sadəcə olaraq, yerli icra orqanlarının rəhbərləri oturub bu investisiyaları gözləməməlidirlər”, - deyə Prezident son müşavirələrin birində demişdi.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, 2020-ci ilin ilk rübündə ölkəyə 3 milyard 77 milyon manat investisiya yatırılıb. Bu investisiyanın 69 faizi, yəni hər 3 manatdan 2-si Bakı və Abşeron yarımadasına yönəlib. Eyni vəziyyət kredit qoyuluşlarında da müşahidə olunur. Mərkəzi Bankın rəsmi statistikasından aydın olur ki, 2021-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycan iqtisadiyyatına kredit qoyuluşlarının həcmi 15 milyard 538 milyon 703,6 min manat təşkil edib. Bu qoyuluşların 12,1 milyard manatı Bakının payına düşüb.
Göründüyü kimi, sərmayələrin, kreditlərin bölgüsündə regionların payı olduqca aşağıdır. Bu isə bölgələrdə iqtisadi fəallığın Bakıya nisbətən kəskin aşağı olduğunu, sahibkarlığın zəif inkişaf etdiyini göstərir. Halbuki son 15 ildə ölkədə regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dördüncü proqram həyata keçirilməkdədir. Rəsmi rəqəmlərdə bu proqramlar çərçivəsində 200 milyard manat vəsaitin xərcləndiyi açıqlanır. Lakin hələ ki, regionların öz potensiallarına uyğun inkişafından danışmaq mümkün deyil.
Regionların mövcud potensiallarına adekvat həcmdə sərmayə cəlb edə bilməməsinin əsas səbəblərindən biri yerli icra hakimiyyətlərinin investisiya strategiyasına malik olmamalarıdır. Yerli icra strukturları tərəfindən investorların diqqətini cəlb edə biləcək addımlar, onlarla görüşlər, yerli və xarici sərmayədarlar üçün təqdimatların keçirilməsi ilə bağlı informasiyalara çox az hallarda rast gəlmək mümkündür. Əvəzində hər bir rayonda icra başçılarının böyük biznes şəbəkəsi qurulur. Son illərdə həbs olunan ona yaxın icra başçısının dosyesində onların rəhbər olduqları rayonlarda kənd təsərrüfatından tutmuş, sənaye istehsalına qədər çoxsahəli biznes subyektlərinin olduğuna dair konkret faktlar, rəqəmlər əksini tapır. İcra başçıları rayonlarda öz bizneslərinə üstün şərtləri təmin etmək üçün ən müxtəlif qanunsuzluqlara gedirlər: məhdud su resurslarını öz əkinlərinə yönəltməkdən tutmuş, rayonda iş qurmaq istəyən, yaxud onun diqqətini cəlb edən sahədə artıq işləyən sahibkarları sıxışdırıb kənara atmağa qədər...