Britaniyalı psixoloq, psixologiyada bioloji istiqamətlər üzrə liderlərdən biri, məşhur intellekt (İQ) testinin müəllifi Qans Ayzenk hələ 1970-cı illərdə sübut edib ki, siqaret çəkmək sağlamlıq üçün tam zərərsizdir və xərçəngin inkişafına səbəb olmur.

Otuz ildən sonra bu hipotez Oxford Universitetinin mütəxəssislərinin tədqiqatında öz təsdiqini tapdı. Məşhur alimin bu araşdırması hazırda bir çoxu psixoterapistlər tərəfindən dəstəklənir.

Qans Ayzenk tədqiqatında qeyd edib ki, xərçəngin yaranmasının başlıca səbəbi stressdir:

“Xərçəngi yaradan nə siqaret, nə də ki, içkilərdir, məsələ tamam başqadır. Xərçəng xəstəliyinə meyilli olan şəxs emosiyaları ifadə etmək iqtidarında olmaması, acizlik və ümidsizlik hissi, depressiya, eləcə də stressə yanlış reaksiya göstərməsi ilə səciyyələnir. Ürək-damar xəstəliyinə meyilli olan şəxslər isə əksər hallarda aqressiv və kinli olması ilə xarakterizə olunur”.

Publika.az bu yazıda xərçəng xəstəliyinin müalicəsində psixoloji dəstəyin əhəmiyyətini, eləcə də təsirlərini araşdırıb.

Fakt 1

Ailə statusu və ən geniş yayılmış onkoloji xəstəliklərin səbəb olduğu ölümləri analiz etsək, nə olar?

Harvard Universitetinin alimlərinin başçılıq etdiyi tədqiqatçılar qrupu, 2004-ci ildən 2008-ci ilədək ağciyər, mədəaltı vəzi, qaraciyər kanalları, prostat, süd vəzi, bağırsaq, yumurtalıq, qida borusu, limfa toxumaları, baş və beyin kimi onkoloji xəstəlikləri diaqnozu qoyulan 1 260 898 xəstənin məlumatlarını təhlil edib.

Nə düşünürsünüz, araşdırmanın nəticələri necə olub?

Psixoloqlar bildirib ki, xərçəng təkcə ailəvi xəstəlik və ailə faciəsi deyil, həm də bütün cəmiyyətin xəstəliyidir. Tədqiqatçılar müəyyən edib ki, evli insanların ölüm riski 20 faiz aşağı düşür. Buraya vətəndaş nikahında yaşayan və mədəni münasibətləri olan cütlüklər də daxildir. Ən əsası isə məlum olub ki, xəstənin həyat yoldaşı onun sağalmasına əhəmiyyətli təsir göstərir, nəinki kimyəvi müalicə üsulları. Bu isə o deməkdir ki, psixoloji dəstək sayəsində insan uğurla və daha tez sağala bilər.

Fakt 2

Sosial dəstək və qadınlarda rast gəlinən süd vəzisi xərçəngi arasındakı tapılan əlaqə də təəccüb doğurub. San-Fransiskoda, Kaliforniya Universitetinin alimləri sübut edib ki, xərçəng diaqnozu qoyulana qədər özünü ətraf aləmdən təcrid edən qadınlar, yaxınları ilə səmimi və isti münasibət saxlayan xəstələrlə müqayisədə daha tez ölür.

Bu faktı və nəticələri sonsuzadək tənqid etmək olar. Amma fakt elə fakt olaraq qalır. Tədqiqatlar göstərib ki, isti və etibarlı münasibətlərin məhv edilməsi sağlamlığa birbaşa mənfi təsir göstərir. Bu, həmçinin alkoqolizm, narkotik asılılığı, yetərsiz qidalanma və fiziki fəaliyyətlərin azalmasının da dolayı səbəbidir. Nəticə etibarı ilə sevgi və diqqət azlığı, yaxın və doğma insanların dəstəyinin olmaması xərçəng üçün də əsas risk faktorlardır.

Özümüzü ətraf mühitdən təcrid edərək və yaxınlarla münasibətləri pozaraq, biz səhhətimizə mənfi təsir göstəririk. Bu zaman təsəllini başqa şeylərdə axtarmağa başlayır, alkoqollu içkilər qəbul edir, siqaret çəkir və çox pis qidalanırıq. Beləliklə də tənhalıq insanı uçuruma sürükləyir. Biz işimizdən razı ola, müştəriləri razı sala bilərik, pərəstişkarlarımız, gözəl əməkdaşlarımız və ya iş yoldaşlarımız ola bilər, lakin ailə içində sağlam və isti münasibətlər, sevdiyiniz insanın dəstəyi olmadan bütün bunların heç bir qiyməti yoxdur.

Xərçəng ailədə isti münasibətlərin pozulması ilə başlayır və bitir. Bu hal bütövlükdə orqanizmin apoptozu (Apoptoz - proqramlaşdırılmış hüceyrə ölümü (PHÖ) – hüceyrənin öz-özünü məhv etməsi prosesi) adlanır və hər hansın orqanizmin vücudun ümumi ailəsindən kənarlaşması ilə müşahidə olunur.

Ola bilsin ki, sadaladıqlarımız sizdə şübhə doğursun. Amma ekspertlər xəstə ailələrini tədqiqatların nəticələrini anlamağa və ağlının səsinə qulaq asmağa çağırır. Onların sözlərinə görə, xərçəng dərəcəsini azaltmaq xəstə yaxınlarından çox asılıdır.

Onkopsixoterpiyanın əhəmiyyətləri

Yeri gəlmişkən, amerikalı alimlər psixologiya elminin yeni onkopsixoterapiya istiqamətini yaradıb. Onkopsixoterapiya xəstənin yaxınlarına onu dəstəkləməyin və adekvat ünsiyyət qurmağın yollarını öyrədir. Bunun üçün ştatlarda, iri onkoloji xəstəxanalarda tibbi psixoloqlar fəaliyyət göstərir. Onlar tək xəstəyə deyil, həm də qohumlarına xəstə ilə necə davranmaq barədə məsləhətlər verir.

Bundan başqa, Amerika normativlərinə əsasən, təhlükəli diaqnozu xəstəyə demək üçün həkim onunla 1-2 saat söhbət etməlidir. Xəstənin sakitləşməsi, vəziyyəti dərk etməsi üçün bu 1-2 saat ona kömək edir.

Manevr.az