Tofiq Zülfüqarov: “ASAN Xidmət xətti ilə əmlak alqı-satqısı təşkil etmək lazımdır ki, ermənilər rahat şəkildə evlərini sata bilsinlər”

BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (QAK), 2021-ci il yanvarın 26-da Ermənistandan Qarabağa, Rusiya Müdafiə Nazirliyinin açıqladığından iki dəfə az qaçqının qayıtdığı haqda statistik məlumatlarını açıqladı. Beləliklə, beynəlxalq təşkilatın separatçılardan aldığı məlumata görə, 24993 qaçqın İrəvandan avtobuslarla Azərbaycana – Xankəndiyə gəlib. Amma Rusiya tərəfi 50 mindən çox erməninin ora qayıtdığını iddia edir.

Belə bir vəziyyətdə, yəni Rusiya Müdafiə Nazirliyinin statistikası və ümumiyyətlə, beynəlxalq vasitəçilər tərəfindən qaldırılan statusla bağlı danışıqların məqsədəuyğunluğu ilə əlaqəli bir sıra suallar ortaya çıxır.
Manevr.az xəbər verir ki, Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov ayna-nın bu mövzuda suallarını cavablandırıb.

– Gördüyümüz kimi, Rusiya tərəfinin rəsmi statistikasına inanmaq olmaz. Niyə özümüz müxtəlif rəsmi strukturların və ya müstəqil beynəlxalq QHT-lərin köməyi ilə bu ərazilərdə sayma aparmırıq?

– Sadəcə, Laçın dəhlizinə sülhməramlılarla birlikdə xidmət edəcək sərhədçilər yerləşdirməliyik. O zaman Qarabağdakı əhalinin sayı haqqında tam məlumata sahib olacağıq. Əvvəlcə nəzarət nöqtəsində nəzarəti təmin etməli və sonra bunun əsasında nəticə çıxarmalısınız. İnanıram ki, Azərbaycanın əsas vəzifəsi Laçın dəhlizindən gələn-gedən insanlara nəzarət etməkdir. Dediyiniz kimi, bir çox məsələlərə cavablar nəzarət qurulduqdan sonra mümkün olacaq.

Qarabağdakı ermənilərin əhalisinə gəldikdə, özlərini qalib hesab etdikləri 80-ci illərin sonlarından başlayaraq, İkinci Qarabağ müharibəsinin əvvəlinə qədər sayları yarıbayarı azaldı. Azərbaycan Prezidenti 60-65 min nəfərlik rəqəm söyləyir və bur rəqəmə Ermənistan Respublikası işğal korpusunun 15-20 min əsgəri də daxildir. Buna əsaslanaraq başa düşürük ki, ermənilər bu zonaya bütün nəzarəti ələ alanda da Qarabağdakı əhali sayı 60 min nəfəri keçməyib. Müharibədən sonra bir çox ermənilər Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etməyənlərin normal yaşamaq üçün heç bir perspektivləri olmayacağını başa düşdülər və bu səbəbdən də indi bir çoxu əbədi olaraq Qarabağdan ayrılmaq üçün əşyalarının dalınca geri qayıdırlar.

Buna görə də indi “ASAN Xidmət” xətti ilə orada fəaliyyətimizi təşkil etməliyik ki, ermənilər evlərini sərbəst və sakit bir şəkildə sata bilsinlər, bəlkə kimsə alacaq. Azərbaycanda yaşamaq istəyənlər pasport ala və yaşaya biləcək, istəməyənlər əmlaklarını satıb gedəcəklər. Fikrimcə, bu proses orada təşkil olunarsa, bütün suallar ortadan qalxacaq və sülhməramlılara sadəcə ehtiyac qalmayacaq. Qarabağ ermənilərinin, nəhayət özlərinin qərar verməsi lazımdır: Azərbaycan pasportu ilə yaşamaq və ya Qarabağdan əbədi olaraq ayrılmaq.

– Köçəryan belə bir “haqsız nəticənin müharibənin yenidən alovlanmasına səbəb ola biləcəyini” söyləyir…

– Köçəryan nə istəsə, deyə bilər. Onun bütün sözlərini və əməllərini xatırlasaq, bu gün yaşadığımız vəziyyətin olmayacağını iddia etmək olar. Köçəryan hələ anlamayıb ki, erməni xalqı fərqli bir seçim edib və heç kim erməni xalqına kənardan atılan ölü doğulmuş “miatsum” layihəsinin reanimasiyasında iştirak etməyəcək. Sözlərimi İrəvanın mərkəzi meydanında baş verən hadisələr təsdiqləyir. Buna görə Köçəryan bir-iki ay danışacaq və sonra vəziyyətin bütün ümidsizliyini görərək milyonlarına, milyardlarına geri dönəcək. Və ya, bəlkə də çox sevdiyi ova – Afrikaya gedəcək.

– Rusiya sülhməramlı missiyası niyə Qarabağın erməni əhalisini sayını ikiqat artıraraq hamını aldadır?

– Çünki Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münaqişə hər zaman Moskvanın bölgəyə təsir göstərməsi və idarə etməsi üçün bir vasitə olub. Azərbaycan Ordusunun qalibiyyətindən sonra bu mexanizm məhv edildi və indi Rusiyadakı bəzi qüvvələr vasitəni süni şəkildə yenidən yaratmağa çalışırlar. Buna görə manipulyasiya üçün yeni bir obyekt “tapılmalı” idilər və Qarabağdakı erməni əhalisini bu rola təyin etdilər. Bu səbəbdən də sülhməramlılar bu qədər kobud şəkildə yeni rəqəmlər açıqlayırlar.

Əslində, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı qeyd etdiyiniz statistik məlumatları yayaraq, paylaşdıqları dəqiq məlumatlara malik olduqlarını deyir. Müharibədən sonra, ən yaxşı halda qaçan ermənilərin yarısı ora qayıdıb, qalanları Qarabağa qayıtmayacaq. Bu, Ermənistan Respublikasının reallaşdırdığı təcavüzkar siyasətin nəticəsidir. Burada biz günahkar deyilik.

– Ancaq bir məsələ daha – BMT–nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının yerli əhalinin bu ərazilərə qaytarılması prosesinin həyata keçirilməsinə nəzarət etməsinə dair 10 anlaşması var. Bu vəziyyətdə nə edək?

– Heç nə. Biz onlara etibar edirik və bugünkü statistikaya baxırıq. Heç kim zorla Qarabağa qaytarıla bilməz. Ermənilər və ya azərbaycanlılar Qarabağa gedib orada yalnız könüllü olaraq yaşaya bilərlər. Kim geri dönmək istəyirsə, dönəcək, kimisə hərbi müşayiət altında Qarabağa qaytarmaq mümkün deyil. Buna görə inanıram ki, ermənilər yalnız mülklərini satmaq üçün Qarabağa qayıdacaqlar. Və orada yaşamaq istəyənlər çoxluq təşkil etməyəcək. Bu, dəqiqdir. Artıq dediyim kimi, “ASAN Xidmət” vasitəsi ilə orada əmlak alqı-satqısı başlayacaq bir situasiya yaratmaq lazımdır, düşünürəm ki, ermənilər yalnız bunu gözləyirlər.

– Bəs, Qarabağdakı sülhməramlıların və Monitorinq Mərkəzinin xərclərini kim ödəyir?

– Maraqlı sualdır. Erməni əhalisinin Azərbaycana reinteqrasiyasına kömək etmək üçün Rusiya və Türkiyəni dəvət etdiyini nəzərə alsaq, mənə elə gəlir ki, bu missiyanın xərclərini Azərbaycan ödəyir. Sülhməramlı qüvvələrin xarakterinə baxın. Ərazimizdə beynəlxalq missiyalar üçün ixtisaslaşmış Ulyanovsk sülhməramlı briqadası var. Rusiya Silahlı Qüvvələrinin standart bir briqadası deyil, xüsusi funksiyaları olan bir briqadadır. Məntiqi olaraq, onların da xərclərini yəqin ki, Azərbaycan ödəyir.

Manevr.az