Sizin Reklam Burada
Xəbər lenti
28-03-2024
27-03-2024
BÜTÜN XƏBƏRLƏR

Hüseyn Cavidin “İblis” pyesində ruhunu şeytana satan insanların aqibəti

Tarix: 23-05-2023 11:09     Baxış: 4176 A- / A+


Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadə Naxçıvan şəhərində 1882-ci il oktyabr ayının 
24-də anadan olmuşdur. Hüseyn Rasizadə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində filosof 
şair, böyük dramaturq Hüseyn Cavid kimi tanınmışdır. Hüseyn Cavid Azərbaycan 
ədəbiyyatı tarixində romantizm ədəbi cərəyanının ən qüdrətli sənətkarlarından 
biridir. Ədib 1909-cu ildən “Cavid” ədəbi təxəllüsü ilə yazmağa başlamışdır. 
Hüseyn Cavidin dramaturji yaradıcılığı olduqca zəngindir. Ədibin dram əsəri olan 
“İblis” pyesini 1918-ci ildə yazmışdır. Dramaturqun pyesi ədibə böyük şöhrət 
qazandırmışdır. Hüseyn Cavidin pyesləri Azərbaycan milli təfəkkürünə xidmət 
edir. Ədibin “İblis” əsərinin hər cümləsində Hüseyn Cavid qələminin izi duyulur. 
Hüseyn Cavidin “İblis” pyesində maddi zənginlik üçün ruhlarını şeytana satan 
insanların aqibəti təsvir olunur. Ədib göstərir ki, həyatda maddiyyatı əsas stimul 
kimi görən insanlar, günahsız insanlara qarşı ədalətsiz, qəddar davrananlar, 
insanlığı öz qəddarlığı, cinayəti və xəyanəti ilə məhv edən kəslər daim fəlakətlərə 
uğramışlar. Hüseyn Cavid “İblis” pyesində insanlığa sevgini, vicdanı, mərhəməti, 
əxlaqı aşılayır. Əsərdə xəyanət, cinayət, qəddarlıq, zülm pislənilir. Ədib insan 
təbiətinin hər iki üzünü onun şeytani təbiətini və mərhəmətini, ucalığını müqayisəli 
təqdim edir. Hüseyn Cavid yaradıcılığının bədii-estetikasının bütün özəlliklərini bu 
əsərdə görürük. “İblis” pyesi Azərbaycan mədəniyyətinin dərin tarixi qatlarını 
özündə ehtiva edir. Ədib əsərdə romantik bədii düşüncənin, fəlsəfi lirikanın orijinal 
nümunələrini yaratmışdır. Hüseyn Cavidin “İblis” pyesi onun yaradıcılığını bədii 
növ, janr və forma cəhətdən zənginləşdirmişdir. Dramaturqun əsərdə yüksək bədii 
sənətkarlığı, dərin emosionallığı açıq-aşkar görünür. Əsərdə ümumbəşəri 
problemlər qaldırılmışdır və milli bədii fikir tariximizdə mühüm yer tutmuşdur. 
Ədibin “İblis” faciəsinin mövzusu İstanbul həyatından alınmışdır. Dramaturq 
əsərdə İblis və Mələk adlı mifik obrazlar yaratmışdır. Əsər İblisin məmnun 
qəhqəhələrlə dediyi monoloqu ilə başlayır.
Dəryalara hökm etmədə tufan,
Səhraları sarsıtmada vulkan,
Sellər kibi aqmaqda qızıl qan,
Canlar yaqar, evlər yıqar insan...
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində insanlığa qarşı olan bu dəhşəti, fəlakəti, 
vəhşəti, zəlaləti bəşəriyyətin bəlası sayır. Əsərdə Mələk adlı mifik obraz 
bəşəriyyətdə olan bütün vəhşiliklərin, cinayətlərin, xəyanətlərin, fəlakətlərin 
günahkarı kimi İblisi görür. Onun insan oğlunu yolundan çıxarıb, fəlakətlərə düçar 
etdiyini söyləyir. Əsərdə İblisin şiddətli, məğrur qəhqəhələr  içində özünün tərifi 
verilir.
Bən şimdi bir atəş, fəqət əvvəlcə mələkdim, 
Həp Xaliqə təsbih idi, təhlil idi virdim, 
İlk öncə mələklər bəni təqdis ediyordu, 
Adəm kibi bir sayğısız axır ləkə vurdu. 
Alçalmadı, yüksəldi fəqət şöhrətü şanım, 
Allah ilə bir zikr edilir namü nişanım. 
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində mədəni vəhşəti, zülmü, cinayəti, fəlakəti, 
xainliyi pisləyən, əsər boyu bəşəriyyətə insanlıq duyğusu, vicdanlı olmağı məsləhət 
bilən Arif axırda özü İblisə qul olur. O, silah, qurşun, qızıl imtahanından keçə 
bilməyib, nəfsinin köləsinə çevrilir. Ədib İblisin bu sözləri ilə dində, məzhəbdə 
dəhşətin hakim olduğunu bildirir.
Hər din ilə, məzhəblə, siyasətlə cihanda 
Hər fırtına qopmuşsa, əvət, bən varam orda. 
Hər yerdə ki, vardır əzəmət, qəhr ilə dəhşət, 
Hakimdir o yerlərdə şu qarşındakı xilqət.
Hüseyn Cavid “İblis” faciəsində Şərqdəki abidlərin, Qərbdəki rahiblərin, 
qazi olub fitnələr icad edənlərin, mürşid olub aləmi bərbad edənlərin iç üzünü ifşa 
edir. Ədib bu fikirləri ilə din adından istifadə edənləri tənqid və ifşa edir.
Bəzən olurum bir papa! 
Cənnət satarım bən, 
İsa dirilib gəlsə də qorqar qəzəbimdən. 
Bəzən olurum bir çoban, azadə bir insan, 
Bəzən olurum zülmü fəsad aşiqi sultan.
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində xəyal ilə həqiqəti, fəlakət ilə əmin-amanlığı, 
xeyir ilə şəri, elm ilə cəhaləti vəhdətdə təqdim edir. İblisin sözlərinin əsiri olan Arif 
əsəbi və xırçın hərəkətləri ilə İblisə uyub, bir çox cinayətlərə bais olur. Ədib çılğın 
və qorqunc İblisin hər ölkədə, hər diyarda, hər evdə, viranədə, hər bütxanada, 
meyxanadə olduğu fikrini söyləyir. Hər kəsin İblisi dinlədiyini, lakin ona nifrət də 
etdiklərini bildirir. İblis məğrur qəhqəhələr ilə hər kəsin ona aciz qul olduğunu, 
insanların pəncəsində əzilib, qıvrılıb, məhv olduqlarını söyləyir. İblis insanlara 
rəhbərlik edən qan püskürən, atəş savuran kinli kralları, şahları, ulu xaqanları, qızıl 
və qadın düşkünü olanları, min hiylə quran tülkü siyasətçiləri, hər an məzhəb 
çıxaran, yol ayıran din xadimlərini, xalqı soyan əyanları, bütün fitnəkar şərləri, 
zülmü, xəyanəti yer üzünün həqiqi İblisi sayır. Dramaturqun “İblis” pyesi İblisin 
aşağıdakı sözləri ilə bitir. Ədib cümlə xəyanətlərə bais, hər kəsə xain olan insanı 
yer üzünün İblisi adlandırır.
İblis nədir? – Cümlə xəyanətlərə bais... 
Ya hər kəsə xain olan insan nədir? – İblis!.. 
Hüseyn Cavid irsinin ən kamil nümunəsi olan “İblis” pyesi daim 
araşdırmaçılar tərəfindən öyrənilmişdir. Əsərdə dahi dramaturq bəşəri problemlərə 
toxunmuşdur. Hüseyn Cavid irsinin dünyada layiqincə təbliğ olunmasında “İblis” 
pyesinin mühüm rolu vardır. Dahi dramaturqun yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi 
olan “İblis” pyesinə bütün tədqiqatçılar həssaslıqla yanaşmışlar. Hüseyn Cavidin 
“İblis” pyesinin dünyanın bir çox ölkələrində səhnəyə qoyulmasında, bir çox 
dillərə tərcümə olunub, nəşr edilməsində əsərin bədii gücünün yüksək olmasının 
böyük rolu vardır. “İblis” faciəsi Hüseyn Cavid irsinin tanınmasında və çox yüksək 
qiymətləndirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. “İblis” əsəri dramaturqun 
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə bəxş etdiyi növbəti həqiqi dəyəri olan bir əsərdir.


 Həcər Atakişiyeva

Xəbəri paylaş







Adınız:*
E-Mail:
Şərhiniz:
  • winksmile
    laughing
    angry
Kodu yazın: *
yenilə, əgər kod görünmürsə



Çox oxunanlar




Son yüklənənlər


Axtarış

Reklam

İqtisadiyyat
Media
Ədəbiyyat
İdman
Kriminal
Şou-biznes
Elan
Yazarlar
Təqvim

«    Mart 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031
Sorğu


Portalımızı dəyərləndirin.



Çox oxunanlar