1918-1928-ci illərdə enerji verən və insanı cavanlaşdıran dərmanlar dünyada dəbdə olub.
“Raditor” o dövrdə ən çox istifadə edilən dərmanlardan biri idi. ABŞ-ın Nyu-Cersi ştatındakı Baileys Radium Laboratories şirkəti “Radithor”u bazara çıxararkən enerji içkisi kimi təqdim edib. 20-ci əsrin əvvəllərində radiumun gücü yeni kəşf edildi. Bu maddənin parıltı yaydığı müəyyən edildikdən sonra onun gücü bir çox sahədə tətbiq edilib. Heç kim onun zərərlərindən danışmırdı, yalnız onun yaydığı enerjiyə diqqət yetirirdi. Marie Kurie tərəfindən tapılan maddə qısa müddətdə ABŞ-da istifadə olunmağa başladı. Xüsusilə, rəngli hərflərlə yazılmış və gecələr görünən qol saatlarının satışı rekordlar qırıb. Belə olduqda, radium tətbiq oluna biləcəyini şübhə altına almadan bir çox sahəyə xidmət etməyə başladı.

İş o yerə çatdı ki, 1911-ci ildə İngiltərənin paytaxtı Londonda “Carradium Hair Restorer” adlı məhsul satışa çıxarıldı. Saçları düzəldən, parlaqlaşdıran, gücləndirən məhsul olduğuna dair reklamlar verilirdi və məhsul getdikcə populyarlaşdı. “Cavendish Radium” brendi təkcə saça qulluq məhsulları istehsal etməyib. Geniş çeşiddə məhsullara sahib olan şirkət, həmçinin radium kimi zəhərli maddə olan diş pastaları, dəriyə qulluq kremləri, ətirlər buraxıb. Təmas və ya inhalyasiya yolu ilə böyük təsir göstərməsə də, zəhərin qəbulu və ya qan dövranına yeridilməsi qaçılmaz nəticələrə səbəb ola bilər. Əslində belə də olub.
Eben Byers müvəffəqiyyətli bir həvəskar qolfçu olmasına baxmayaraq əsas məşğuliyyəti sənayeçi idi. İdmançı olduğu üçün adi həyat sürənlərdən daha çox bədənini gücləndirmək, formada qalmaq kimi problemləri yaşayırdı. Ancaq faydalı və möcüzəvi olduğuna inanılan radium onun ölümü olacaqdı. Əslində, Byersin ölümü ilə bir pərdə bağlanacaq və dünya onun “dərman” deyil, zəhər istifadə etdiyini görəcəkdi.

1927-ci ildə idman yarışında yaralanan 47 yaşlı Byers hadisədən sonra ağrılarını dindirmək üçün həkimə müraciət edib. Həkim ona tez sağalmaq və ağrıları effektiv şəkildə aradan qaldırmaq üçün “Raditor”dan istifadə etməyi məsləhət görüb. İlk istifadə etdiyi andan özünü çox yaxşı hiss edən Byers, dərmanı uzun illər istifadə etməyə davam edib. Əvvəlcə gündə 1 şüşə bu dərmandan istifadə etdiyi halda sonra bu doza günə 3 şüşəyə qədər artıb. Narkotikdən asılı olan Byers 1931-ci ilə qədər bu dərmanı-4 il istifadə edib.
Amma sonradan daxili orqanları parçalanan, əsəbləri tam sakitləşən, hətta sümükləri qırılan Bayersin xilası üçün həkimlər səfərbər olub.
Bir ilə yaxın intensiv müalicə alan bədbəxt adama radiumdan ərimiş öz çənəsi əvəzinə protez çənə taxılıb. Amma onun daxili orqanları ciddi zədələnib. Hətta bədənində dəliklər olan Byers bütün cəhdlərə baxmayaraq, 31 mart 1932-ci ildə çoxsaylı orqan çatışmazlığından vəfat edib. Bu hadisədən sonra şirkət bağlandı, lakin dərman bütün dünyada zərərli sayılsa da, müxtəlif adlar altında satılmağa davam etdi. Byersin cəsədi də karantin zonasında qurğuşun tabutunda basdırılıb.
ABŞ-ın Boston şəhərindəki Massaçusets Texnologiya İnstitutunun (MIT) nüvə fizikası professoru Robley Evans 33 il sonra cəsədini eskumasiya edərkən Byersin bədənindəki ümumi radium səviyyəsinin təxminən 1000 μCi (37 MBq) olduğunu hesablayıb. Bu, bir insanın dözə biləcəyindən artıq idi.
Ölümün səbəbi o dövrün terminologiyası ilə “radiasiya zəhərlənməsi” adlandırılıb, lakin bu, kəskin radiasiya sindromu deyil, xərçəng idi. “Raditor” bu ağrılı ölümə görə məsuliyyət daşıyırdı. Byersdən sonra radium üzərində araşdırmalar artıb və nəticədə “88” elementinin əsl siması üzə çıxıb. “Raditor” da tarixin tozlu səhifələrində basdırılıb, bir daha istifadə olunmayacaq./teleqraf.com

Manevr.az